Welke rol spelen giften bij de legitieme portie?

Wie denkt aan de legitieme portie, dient automatisch te denken aan ‘giften’. Giften spelen een essentiële rol bij de berekening van de legitimaire massa (zie het antwoord op de vraag: “Hoe wordt de legitieme portie berekend?”). Maar daar blijft het niet bij. Zo spelen giften ook een rol bij de vaststelling van de uiteindelijke legitimaire aanspraak van de legitimaris. Daarnaast kan sprake zijn van inkorting van giften (zie uitgebreider over dit onderdeel het antwoord bij de vraag: “Wie moet de legitimaris betalen?”). Wij spreken over giften, maar vaak wordt gesproken over schenkingen. Het begrip giften is ruimer. Schenkingen vallen daaronder, vandaar dat wij het begrip giften aanhouden.

GIFTEN EN LEGITIEME PORTIE

Artikel 4:67 BW bepaalt welke giften een rol spelen bij de legitieme portie. Dit artikel noemt vijf categorieën giften die meetellen voor de berekening van de legitieme portie. Hoofdregel is dat giften die zijn gedaan in de laatste vijf jaren van het leven van de erflater, meetellen voor de berekening van de legitieme portie (sub e categorie). In de andere categorieën staan uitbreidingen van de giften die eveneens meetellen voor de berekening van de legitieme portie.

De belangrijkste categorie betreft de giften die door erflater zijn gedaan aan een legitimaris (sub d categorie). Dit betekent dat een legitimaris opgave moet doen van álle giften die hij/zij heeft ontvangen tijdens het leven van erflater. Deze opgave is aldus niet beperkt tot de giften die zijn ontvangen in de vijf jaren voorafgaand aan het overlijden van de erflater. Het gaat om alle giften die zijn ontvangen van erflater, niet beperkt in tijd.

Dit zorgt in de praktijk voor de nodige discussies. Want wat is aan te merken als gift en wat niet? Zijn bijvoorbeeld de geldbedragen die een legitimaris tijdens zijn studie heeft ontvangen van een erflater aan te merken als giften of betreft het hier een natuurlijke verbintenis? En wat als erflater een woning heeft verkocht aan een legitimaris tegen een lagere prijs dan de toen geldende marktwaarde? Is dan sprake van een (verkapte) gift? De antwoorden op deze vragen hangen af van de onderliggende feiten en omstandigheden.

WANNEER IS SPRAKE VAN EEN GIFT

Artikel 7:186 lid 2 BW geeft de definitie van een gift. Er dient sprake te zijn van drie centrale elementen om een gift aan te nemen. In de eerste plaats dient er een handeling te zijn. In de tweede plaats dient er een vermogensverschuiving plaats te vinden. Dat wil zeggen dat de ontvanger van de schenking (de begiftigde) verrijkt moet worden ten koste van het vermogen van de schenker. Tot slot dient sprake te zijn van een bevoordelingsbedoeling. De schenker (erflater) moet daadwerkelijk de bedoeling hebben gehad uit vrijgevigheid de begiftigde te bevoordelen met de schenking. Als aan deze drie elementen is voldaan, is sprake van een gift. U kunt zich voorstellen dat men van mening kan verschillen of wel of niet is voldaan aan deze drie centrale elementen.

WAARDERING GIFTEN

Verder is van belang op welke wijze de gift dient te worden gewaardeerd. Als hoofdregel geldt dat giften in beginsel worden gewaardeerd naar het tijdstip van de prestatie. Is een gift voldaan door middel van een girale betaling dan is dat niet ingewikkeld. Het bedrag dat is overgemaakt is de waarde van de gift. Lastiger wordt het als een vermogensbestanddeel gewaardeerd moet worden.

De legitieme portie en giften gaan weliswaar hand in hand, maar zorgen veelal voor een wrijving tussen de erfgenamen en de legitimaris. Immers, hoe meer giften een legitimaris heeft ontvangen van erflater, hoe lager zijn legitieme portie uiteindelijk zal uitvallen.

Gerelateerde vragen

Moet een notaris de legitimaris informeren over de onterving?

Het gerechtshof Amsterdam boog zich in 2022 over de vraag of een notaris tuchtrechtelijk laakbaar had gehandeld door de legitimarissen, de onterfde kinderen, te infomeren dat zij waren onterfd door hun vader. Het hof kwam, net als de Kamer voor het notariaat eerder had geoordeeld, tot de conclusie dat de notaris de onterfde kinderen mocht […]

Kunt u als u de nalatenschap verwerpt nog een beroep doen op de legitieme portie?

Dit betekent dat een erfgenaam die de nalatenschap verwerpt zónder gelijktijdig een beroep te doen op de legitieme portie het nakijken heeft. Het is dan niet meer mogelijk een beroep op de legitieme portie te doen. Ook is deze persoon als gevolg van de verwerping geen erfgenaam meer. Kortom, deze persoon komt met lege handen […]

Wie kan aanspraak maken op de legitieme portie?

KINDEREN EN KLEINKINDEREN Dit betekent dat in de eerste plaats de kinderen van erflater aanspraak kunnen maken op hun legitieme portie. Daarnaast kunnen kleinkinderen van erflater aanspraak maken op hun legitieme portie als zij bij plaatsvervulling opkomen voor hun vooroverleden ouder. Zelfs als een kind van erflater wegens onwaardigheid geen erfgenaam is, kan het kind […]

Wanneer en hoe kan een beroep worden gedaan op de legitieme portie?

UITGESTELDE OPEISBAARHEID VAN DE LEGITIEME PORTIE Bovendien kan in uitzondering op de hoofdregel sprake zijn van een uitgestelde opeisbaarheid van de legitieme portie. Hiervan kan sprake indien erflater een langstlevende echtgenoot achterlaat. In drie gevallen betekent dit dat de legitieme portie dan een uitgestelde opeisbaarheid heeft: Indien sprake is van de wettelijke verdeling op grond […]

Wie moet de legitimaris betalen?

INKORTING EN DE LEGITIEME PORTIE De voldoening van de legitieme portie aan de legitimaris zal als eerste ten laste komen van het gedeelte van de nalatenschap waarover de erflater niet door erfstellingen of legaten heeft beschikt (dit heet ‘oneigenlijke inkorting’). Regelmatig zal het voorkomen dat dat gedeelte van de de nalatenschap onvoldoende toereikend is om […]