In Nederland worden veruit de meeste testamenten bij notariële akte gemaakt. Door de notariële tussenkomst wordt gewaarborgd dat de uiterste wil zorgvuldig wordt opgenomen in een testament, in overeenstemming met de wensen van de erflater en met de wet. Maar is het mogelijk om een testament aan te vechten en zo ja, hoe?
Notariële waarborgen door het maken van een testament
De notaris dient er daarbij zowel voor te waken dat hij de wensen van de erflater (testateur) (juridisch) correct op papier zet en dat de wijze waarop het testament tot stand komt zuiver is. De notaris moet zich ervan vergewissen dat de testateur voldoende in staat is zijn wil te bepalen en moet zo veel mogelijk voorkomen dat de testateur oneigenlijk wordt beïnvloed in zijn wilsvorming.
Deze door de wetgever ingebouwde waarborgen betekenen echter niet dat een testament onaanvechtbaar is, al heeft de wetgever het aanvechten van een testament – met deze waarborgen in het achterhoofd – wel moeilijk gemaakt.
Op welke gronden kan een testament worden aangevochten?
Een testament kan op verschillende manieren gebrekkig zijn. Niet elk gebrek kan er echter toe leiden dat een testament nietig of vernietigbaar is.
Misbruik van omstandigheden bij de totstandkoming van een testament?
Het belangrijkste gebrek dat niet kan leiden tot vernietiging of nietigheid van een testament is het geval waarin een testament tot stand is gekomen met ‘misbruik van omstandigheden’. Wanneer een testateur bijvoorbeeld in een afhankelijke positie verkeerde ten opzichte van een neef en die neef misbruik heeft gemaakt van die omstandigheid om de testateur te bewegen hem bij testament tot enig erfgenaam te benoemen, dan is de uiterste wil niet om die reden nietig of vernietigbaar.
Vernietigbaarheid testament
De volgende gebreken in de totstandkoming van een testament kunnen wel tot vernietiging van het testament leiden:
- ‘onjuiste beweegredenen’ (dwaling);
- bedreiging; en
- bedrog
Daarnaast zijn in beginsel vernietigbaar testamentaire beschikkingen ten bate van een voogd, leermeester, beoefenaar van de gezondheidszorg en geestelijk verzorger van de testateur, alsook ten bate van de notaris die het testament opstelt en de daarbij aanwezige getuigen en personen die als tussenbeide komende personen kunnen worden beschouwd.
Nietigheid testament
Een testament is nietig indien de inhoud in strijd is met de openbare orde of de goede zeden. Een testament is eveneens nietig wanneer een daarin vermelde beslissende beweegreden in strijd is met de goede zeden of de openbare orde. Vanwege de notariële tussenkomst zullen deze nietigheden zich zelden of nooit voordoen.
Wilsonbekwaamheid bij het opmaken van een testament
Het komt wel met enige regelmaat voor dat een testament nietig is omdat de testateur niet wilsbekwaam (meer) was ten tijde van het opmaken van het testament.
De notaris moet niet alleen zijn uiterste best doen om zich ervan te vergewissen dat het testament overeenkomt met de wil van de testateur, maar ook dat de testateur wilsbekwaam is, dat wil zeggen voldoende in staat is om zijn wil te bepalen. De notaris is daartoe onder meer verplicht de testateur persoonlijk te spreken, vragen te stellen over zijn wensen en omstandigheden en hem tijdig voor het passeren een concept van het testament toe te sturen. Een testament kan om deze reden ook niet bij volmacht getekend worden, maar uitsluitend door de testateur zelf.
Extra onderzoek wilsbekwaamheid bij het opmaken van een testament
In sommige gevallen moet de notaris extra onderzoek doen naar de wilsbekwaamheid, bijvoorbeeld wanneer de testateur een hoge leeftijd heeft, niet meer zelfstandig woont of een psychische aandoening (bijvoorbeeld dementie) heeft. In voorkomende gevallen moet de notaris het daartoe door de KNB ontwikkelde stappenplan wilsbekwaamheid volgen en een gespecialiseerde arts raadplegen.
Conclusie: kan ik een testament aanvechten?
Ondanks alle waarborgen die de wetgever heeft ingebouwd om zoveel mogelijk te voorkomen dat er gebreken kleven aan de inhoud of totstandkoming van een testament, kan het toch voorkomen dat een testament nietig of vernietigbaar is. Een erfrechtadvocaat kan u over deze onderwerpen adviseren en u bijstaan in een eventuele procedure.
Meer hulp nodig? Advocaten Familie- & Erfrecht helpt u graag. Kijk op familie-erfrecht.nl voor professionele hulp.