Wat is de rol van de kantonrechter bij een (beneficiaire) aanvaarding?

De rechtsgevolgen van zuivere en beneficiaire aanvaarding

Allereerst geldt dat een eenmaal gedane keuze in beginsel onherroepelijk is. Slechts in uitzonderingsgevallen is het mogelijk om op de keuze terug te komen. Het is aldus van belang om een goede en weloverwogen keuze te maken, want zuivere en beneficiaire aanvaarding hebben andere rechtsgevolgen.

Zuivere aanvaarding heeft (onder meer) tot gevolg dat een erfgenaam met zijn of haar privévermogen aansprakelijk is voor nalatenschapsschulden voor zover deze schulden niet uit de nalatenschap kunnen worden voldaan. Een negatieve nalatenschap kom dus in beginsel voor rekening van de erfgenaam. Beneficiaire aanvaarding heeft (onder meer) tot gevolg dat de erfgenaam niet aansprakelijk is met zijn of haar privévermogen voor schulden die de baten van de nalatenschap overstijgen. Met andere woorden: indien er sprake is van een negatieve nalatenschap, hoeft de beneficiair hebbende erfgenaam het tekort niet met het privévermogen bij te passen. Alvorens men een keuze uitbrengt omtrent het erfgenaamschap is het dus van belang om onderzoek te doen naar de omvang en de samenstelling van de nalatenschap.

Kantonrechter en machtiging beneficiaire aanvaarding

Toch komt het nog geregeld voor dat een erfgenaam een negatieve boedel zuiver aanvaardt, met alle gevolgen van dien. In dat geval kan een erfgenaam zich wenden tot de kantonrechter met het verzoek om gemachtigd te worden om de nalatenschap alsnóg beneficiair te mogen aanvaarden. Voor dit verzoek moet er wel sprake zijn van een onbekende schuld en goede trouw. Daarnaast moet het verzoek ingediend zijn binnen drie maanden nadat men bekend is geworden met de schuld. Als men dus écht geen weet had (en had kunnen hebben) van een schuld dan kan men, als ook is voldaan aan de overige voorwaarden, alsnog beneficiair aanvaarden.

Vrije keuze bij aanvaarding?

Maar niet iedereen heeft de keuze om zuiver of beneficiair te aanvaarden, dan wel om de nalatenschap te verwerpen. De wet bepaalt namelijk dat bijvoorbeeld een minderjarige of iemand wiens goederen onder bewind zijn gesteld, de nalatenschap niet zuiver mag aanvaarden. Daarnaast hebben zij (of beter gezegd, de wettelijke vertegenwoordigers) machtiging nodig van de kantonrechter om de nalatenschap te mogen verwerpen. De machtiging tot verwerping moet aan de kantonrechter worden verzocht binnen drie maanden nadat de nalatenschap aan de minderjarige of degene wiens goederen onder bewind zijn gesteld, toekomt. Laat men deze termijn verlopen of wordt deze termijn niet tijdig door de kantonrechter verlengd, dan geldt dat de nalatenschap beneficiair is aanvaard.

Beneficiaire aanvaarding en de wettelijke vereffeningsprocedure van nalatenschappen

Als de nalatenschap beneficiair is aanvaard dan moet de nalatenschap in beginsel worden vereffend. Dit is in sommige gevallen anders, bijvoorbeeld als een executeur een ruimschootsverklaring kan afleggen. Deze verklaring houdt in dat het saldo van de nalatenschap ruimschoots toereikend is om de nalatenschapsschulden te voldoen. Maar, het uitgangspunt blijft dat de nalatenschap na een beneficiaire aanvaarding vereffend dient te worden overeenkomstig de wet. Indien de nalatenschap door één of meerdere erfgenamen beneficiair is aanvaard, bepaalt  de wet dat alle erfgenamen vereffenaars zijn. Dus ook de erfgenamen die zuiver hebben aanvaard.

De kantonrechter heeft in de vereffeningsprocedure te gelden als toezichthouder. In dat kader heeft de kantonrechter verschillende bevoegdheden. Hij kan bijvoorbeeld op verzoek de vereffening opheffen dan wel de kosteloze vereffening gelasten. Ook kan hij rekening en verantwoording verlangen van de vereffenaars. Daarnaast zijn de vereffenaars verplicht om de kantonrechter alle gewenste inlichtingen te verschaffen over de afwikkeling van de nalatenschap.

Er wordt geen keuze gemaakt over het aanvaarden

Als er erfgenamen zijn die weigeren een keuze te maken over het al dan niet aanvaarden van de erfenis kan aan de kantonrechter een termijn gevraagd worden waarbinnen de keuze moet worden gemaakt. Als de erfgenaam binnen die termijn dan nog geen keuze maakt, wordt hij geacht de nalatenschap zuiver te aanvaarden.