Wat nu als het wettelijk erfrecht van toepassing is en er is ook nog testament?

Om die vraag te kunnen beantwoorden, is het van belang te weten dat de regels uit de wet die gaan over erfenissen onder te verdelen zijn in twee categorieën. De eerste categorie bevat de “dwingende bepalingen” uit het erfrecht. Dit zijn de regels waarvan de erflater in zijn testament niet kan afwijken. Die regels gelden voor iedereen en kunnen niet door een testament opzij gezet worden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de bepalingen over de legitieme portie en de “andere wettelijke rechten”.  Omdat een erflater, een testateur, hierover niets afwijkends van de wet in zijn testament mag opnemen, wordt dit een beperking van de testeervrijheid genoemd. De tweede categorie regels in het erfrecht zijn de regels van “regelend recht”. Van deze regels mag een erflater wél afwijken in zijn testament. Bijvoorbeeld: de wet bepaalt dat een executeur een salaris krijgt van 1% van de nalatenschap. Iemand mag in zijn testament bepalen dat een executeur geen salaris krijgt of dat het salaris van de executeur hoger is.

Wat gaat voor? Het wettelijk erfrecht of het testament?

Als een erflater in zijn testament heeft bepaald wie de erfgenamen zijn, gaat dat testament uiteraard voor op het versterferfrecht. Bij de vererving is het recht uit de wet dan niet van toepassing. Bijvoorbeeld: als een man zonder kinderen overlijdt, is zijn erfgenaam volgens de wet zijn vrouw. Als die man nu een testament heeft laten maken waarin hij zijn broer benoemt tot erfgenaam, is die broer op grond van het testament de erfgenaam. Het wettelijk erfrecht speelt bij de vererving dan geen rol. De vrouw kan dan wel een beroep doen op de dwingendrechtelijke bepalingen uit de wet, de andere wettelijke rechten. Vergelijkbaar is dat met de onterving van kinderen. Als iemand zijn kinderen onterft, gaat het testament voor. De kinderen kunnen dan wel een beroep op de wet doen, op de regeling van de legitieme portie.

En als de wet én het testament van toepassing zijn?

Het kan gebeuren dat op een erfenis zowel de wet als een testament van toepassing is. De bepalingen uit de wet en het testament zijn dan aanvullend op elkaar. Enkele voorbeelden. Als een man overlijdt, dan zijn zijn vrouw en kinderen zijn erfgenamen op grond van de wet en is de wettelijke verdeling van toepassing. De kinderen krijgen dan op grond van de wet een niet opeisbare vordering op de weduwe. Aanvullend kan de man in zijn testament zetten dat de vorderingen niet alleen bij overlijden (of faillissement e.d.) opeisbaar zijn, maar ook op andere momenten. Hij kan bijvoorbeeld bepalen dat als de weduwe of de kinderen een bepaalde leeftijd hebben bereikt of als de weduwe hertrouwt de vorderingen ook opeisbaar zijn. De wettelijke verdeling is dan van toepassing (de wet) met extra opeisbaarheidsgronden (uit het testament). Een ander voorbeeld is dat iemand in zijn testament alleen een executeur benoemt. De vererving (wie zijn de erfgenamen) loopt dan via de wet, terwijl in het testament is voorzien in wie de nalatenschap beheert. Als laatste voorbeeld: iemand kan in zijn testament een legaat opnemen waarbij hij bijvoorbeeld zijn boot legateert. Als in dat testament niet is bepaald wie de erfgenamen zijn, bepaalt de wet dat. In dit geval komen de erfgenamen dus uit de wet en de legataris uit het testament.

Is het altijd duidelijk wat er met de erfenis moet gebeuren als de wet en het testament van toepassing zijn? Kan een testament uitgelegd worden?

Het is niet altijd duidelijk wie de erfgenamen zijn als de wet en een testament van toepassing zijn. Ook als er alleen een testament is, is niet altijd duidelijk wie de erfgenamen zijn. Soms is er ook onduidelijkheid over bijvoorbeeld een legaat. In dat geval zal het testament op grond van artikel 4:46 BW uitgelegd moeten worden. Bij uitleg gaat het niet alleen om de letterlijke tekst van het testament. Het gebeurt tegenwoordig vaak dat een testament uitgelegd wordt, ook als de letterlijke tekst op zich duidelijk lijkt. Erfrechtadvocaten zijn erin gespecialiseerd om testamenten uit te leggen. Een advocaat erfrecht zal van alles willen weten over de feiten en omstandigheden zoals die waren op het moment dat het testament gemaakt werd. Een erfrecht advocaat zal vervolgens proberen het testament zo uit te laten leggen, dat de echte wensen van erflater, zoals de cliënt van de erfrechtadvocaat die ziet, ten uitvoer kunnen worden gebracht. Soms is het nodig dat een juridische procedure over uitleg van het testament moet worden gevoerd. De erfrechtadvocaat zal dan in een procedure bij de rechtbank betogen dat het testament op een bepaalde manier moet worden uitgelegd.

Meer hulp nodig? Advocaten Familie- & Erfrecht helpt u graag. Kijk op www.familie-erfrecht.nl voor professionele hulp.