Wat zijn de taken van een vereffenaar en wanneer is de vereffening klaar?
De taken van de vereffenaar kunnen in vijf fases worden verdeeld:
- Inventarisatie en beheer;
- Liquidatie van het vermogen;
- Het afleggen van rekening en verantwoording;
- Het doen van uitkeringen aan schuldeisers;
- Het ter beschikking stellen van het overschot aan de erfgenamen.
1. Inventarisatie en beheer van de erfenis
De rechtbank benoemt een vereffenaar bij een beschikking (een gerechtelijke uitspraak). De griffie van de rechtbank schrijft de benoeming in het boedelregister in. De vereffenaar publiceert vervolgens de benoemingsbeschikking in de Staatscourant.
Vervolgens inventariseert de vereffenaar de administratie van de erflater. Mogelijk bevindt de administratie zich in de woning van erflater of bij een van de erfgenamen. De administratie moet aan de vereffenaar worden verstrekt. Ook vraagt de vereffenaar de bankafschriften en belastingaangiftes op bij banken en de Belastingdienst en regelt hij indien nodig het opheffen of verlengen van verzekeringen, zoals de autoverzekering en de inboedelverzekering. Degene die eventueel voor de vereffenaar de nalatenschap beheerde, zoals de gezamenlijke erfgenamen of executeur, moet rekening en verantwoording afleggen aan de vereffenaar. Dat is een overzicht van de werkzaamheden die de voorganger heeft verricht met een toelichting en die tevens cijfermatig is onderbouwd.
De vereffenaar zal aan de hand van de administratie bekend raken met (een deel van de) schuldeisers van de nalatenschap. De vereffenaar is verplicht om schuldeisers op te roepen. Voor de oproeping van de schuldeisers vraagt de vereffenaar de kantonrechter om een termijn. De hem bekende schuldeisers van de nalatenschap schrijft de vereffenaar aan. Een schuldeiser die zelf bekend raakt met de benoeming van de vereffenaar (bijvoorbeeld door raadpleging van het boedelregister) kan ook zelf contact opnemen met de vereffenaar en zijn vordering indienen. Dat kan namelijk totdat de uitdelingslijst verbindend wordt verklaard. Een schuldeiser die de vereffenaar snel bekend zal zijn, is de legataris (degene die een legaat heeft gekregen op grond van het testament van de erflater). Een legataris is namelijk een schuldeiser van de nalatenschap. Ook een legitimaris (een kind dat een beroep doet op zijn legitieme portie) is een schuldeiser van de nalatenschap, maar het beroep op de legitieme portie blijkt mogelijk niet uit de administratie. Het is dan ook aan de legitimaris om zich als schuldeiser te melden bij de vereffenaar.
In de inventarisatie- en beheerfase stelt de vereffenaar een boedelbeschrijving op. Dat is een overzicht van de bezittingen (banktegoeden, waarde roerende en onroerende zaken, aandelen in een onderneming en vorderingen op schuldenaren) en schulden van de nalatenschap. Daarnaast stelt de vereffenaar een lijst op met voorlopig erkende en betwiste vorderingen van schuldeisers van de nalatenschap. De boedelbeschrijving en de lijst met voorlopig erkende en betwiste vorderingen legt hij ter inzage bij de griffie van de rechtbank. Dat gebeurt met “bekwame spoed”. In de regel houdt de rechtbank een termijn aan van zes weken na het verstrijken van de termijn voor indiening van de vorderingen. De erfgenamen ontvangen een mededeling van de neerlegging van de boedelbeschrijving en lijst van voorlopig erkende en betwiste vorderingen.
Als erfgenamen onbekend of onvindbaar zijn, dan tracht de vereffenaar hen op te sporen via een erfgenamenonderzoek. Lukt dat niet, dan kan de vereffenaar de kantonrechter om een aanwijzing vragen.
Tot slot is de vereffenaar verplicht om de aangiftes Inkomstenbelasting en Erfbelasting te doen, voor zover die nog niet zijn gedaan.
2. Liquidatie van vermogen behorende tot de erfenis
In de tweede fase liquideert de vereffenaar het vermogen voor zover dat nodig is om schulden van de nalatenschap te voldoen. Het te gelde maken van goederen van de erfenis gebeurt zoveel mogelijk in overleg met de erfgenamen. In beginsel bepaalt de vereffenaar de volgorde van de goederen die te gelde worden gemaakt. Goederen die een schuldeiser van de nalatenschap te vorderen heeft, worden zoveel mogelijk in de laatste plaats te gelde gemaakt. Erfgenamen of schuldeisers kunnen bezwaar maken tegen de tegeldemaking van goederen. Zij kunnen daarvoor de beslissing van de kantonrechter inroepen.
Mag een vereffenaar een (beursgenoteerde) aandelenportefeuille verkopen? Dat mag, mits dat nodig is om schulden te voldoen. Is verkoop niet noodzakelijk om de schulden te voldoen, maar is er sprake van een “gevaarlijke” portefeuille? Dan kan de vereffenaar zelfstandig besluiten om de portefeuille defensief te maken (of te verkopen). De vereffenaar zal de erfgenamen dan op korte termijn vragen of zij de aandelen willen overnemen of verkopen.
Tot slot kan de vereffenaar de kantonrechter vragen om reeds gelegde beslagen op te heffen, voor zover dat voor de vereffening nodig is.
3. Het afleggen van rekening en verantwoording na vereffening van de nalatenschap
De vereffenaar is verplicht om binnen zes maanden nadat de termijn voor het indienen van vorderingen is verstreken rekening en verantwoording af te leggen bij de griffie van de rechtbank. Het is mogelijk dat deze termijn wordt verlengd door de kantonrechter als de vereffenaar daarom verzoekt en zijn verzoek toelicht. De vereffenaar moet in twee gevallen rekening en verantwoording afleggen: tijdens de vereffening aan een opvolger en aan het einde van de vereffening aan de erfgenamen in geval van een overschot. De “rekening” is de cijfermatige onderbouwing van de “verantwoording” waarin een vereffenaar toelicht welke werkzaamheden hij heeft verricht en wat de omvang van de nalatenschap is.
De vereffenaar is verplicht om een uitdelingslijst op te maken. De uitdelingslijst wordt tegelijk met de rekening en verantwoording bij de griffie van de rechtbank neergelegd. De vereffenaar maakt de neerlegging bekend aan de erfgenamen en de schuldeisers (onder wie de legatarissen).
4. Het doen van uitkeringen aan schuldeisers van de nalatenschap
Iedere belanghebbende kan binnen een maand na de bekendmaking van de neerlegging van de uitdelingslijst en de rekening en verantwoording in verzet komen bij de kantonrechter (of bij de rechtbank als er een rechter-commissaris is benoemd).
Na het definitief worden van de uitdelingslijst gaat de vereffenaar over tot betaling aan de schuldeisers op basis van de uitdelingslijst.
5. Het ter beschikking stellen van de erfenis aan de erfgenamen
Zijn de schuldeisers betaald volgens de uitdelingslijst en is er een overschot? Dan stelt de vereffenaar het overschot ter beschikking aan de erfgenamen en draagt hij het saldo van de nalatenschap aan hen over. Het is vervolgens aan de erfgenamen om het resterende saldo van de nalatenschap te verdelen. De vereffenaar mag de nalatenschap niet verdelen. Daarvoor ontbreekt een wettelijke bevoegdheid. De vereffenaar maakt de nalatenschap klaar voor een verdeling, maar verdeelt deze niet.
Als alle erfgenamen willen dat de vereffenaar tot verdeling overgaat en zij instemmen met de verdeling zelf, dan kunnen zij de vereffenaar machtigen om na de vereffening tot verdeling van de erfenis over te gaan.
Meer hulp nodig? Advocaten Familie- & Erfrecht helpt u graag. Kijk op www.familie-erfrecht.nl voor professionele hulp.