Wie kan of moet de nalatenschap vereffenen en hoe wordt een vereffenaar benoemd?

De gezamenlijke erfgenamen vereffenen de nalatenschap

Is een nalatenschap door één of meer erfgenamen beneficiair aanvaard en is er geen executeur die bevoegd is om opeisbare schulden en legaten te voldoen of kan de executeur geen ruimschootsverklaring afleggen? Dan moeten de erfgenamen de nalatenschap vereffenen. De erfgenamen oefenen hun bevoegdheden als vereffenaar samen uit. Ook een erfgenaam die de nalatenschap zuiver heeft aanvaard wordt in dit geval vereffenaar. Zaken die geen uitstel kunnen lijden mogen door een van de erfgenamen-vereffenaar zelfstandig worden opgepakt, zoals het leegruimen van een kamer in het verzorgingshuis (de spullen mogen nog niet worden verdeeld, maar moeten worden opgeslagen). Dat wordt gezien als zaakwaarneming. Het is ook mogelijk om de kantonrechter te vragen om een taakverdeling tussen de erfgenamen-vereffenaars vast te stellen. De erfgenamen-vereffenaars kunnen ook een volmacht geven aan één van hen, aan een notaris of aan een erfrechtadvocaat om de vereffening ter hand te nemen.

Door de rechtbank benoemde vereffenaar vereffent de nalatenschap

De rechtbank kan een vereffenaar benoemen. De bevoegdheid van de rechter om een vereffenaar te benoemen is discretionair. Dit betekent dat de rechter een vereffenaar kan benoemen, maar dat hij niet verplicht is om daadwerkelijk tot benoeming van een vereffenaar over te gaan. De rechter oordeelt of een vereffening de juiste weg is. Hij zal het verzoek afwijzen als blijkt dat het in alleen maar gaat om een geschil over de  de erfenis tussen de erfgenamen. Als er ruzie over de erfenis is (over de verdeling van de nalatenschap) zijn andere procedures vaak beter geschikt, waarover een erfrechtadvocaat u kan adviseren. Als het een complexe erfenis betreft, als er veel schuldeisers zijn of er bijzondere omstandigheden spelen, zal de rechtbank een vereffenaar benoemen.

De rechtbank kan tegelijk met de benoeming van een vereffenaar maar ook op een later moment tijdens de vereffening een rechter-commissaris benoemen. Dat gebeurt in uitzonderlijke situaties, zoals bij een complexe erfenis. Ook dit is een discretionaire bevoegdheid van de rechter en geen verplichting. De rechter-commissairs houdt dan toezicht op de vereffening van de nalatenschap. Is er geen rechter-commissaris benoemd, dan houdt de kantonrechter toezicht op de vereffening.

Is de nalatenschap beneficiair aanvaard, dan kunnen een erfgenaam, een belanghebbende of het Openbaar Ministerie op de volgende gronden een verzoek tot benoeming van een vereffenaar indienen.

Iedere erfgenaam kan de rechtbank vragen om een vereffenaar te benoemen. Aan het verzoek zijn geen nadere inhoudelijke eisen gesteld. De gedachte is namelijk dat een erfgenaam niet hoeft te vereffenen als hij daar geen tijd voor heeft of zichzelf niet geschikt acht. De rechtbank zal dat verzoek wel toetsen en bezien of een door de rechtbank benoemde vereffenaar de gewenst optie is.

Ook een belanghebbende of het Openbaar Ministerie kan een verzoek tot benoeming van een vereffenaar indienen. Dat kan in 5 gevallen:

1. Als degene die met het beheer van de nalatenschap belast is in ernstige mate tekort schiet in het vervullen van zijn verplichtingen als erfgenaam-vereffenaar of als executeur. Is er sprake van ernstig tekortschieten? Dan wordt de erfgenaam-vereffenaar ondanks zijn beneficiaire aanvaarding met zijn privé vermogen aansprakelijk voor de schuden van de nalatenschap;
2. Als degene die met het beheer van de nalatenschap belast is ongeschikt Als blijkt dat de beheerder ongeschikt is, hoeft niet eerst te worden gewacht tot hij ernstig tekortschiet in zijn verplichtingen;
3. Als degene die met het beheer van de nalatenschap belast is niet voldoet aan een last tot zekerheidsstelling. De kantonrechter kan een beneficiaire erfgenaam verplichten om zekerheid te stellen voor zijn beheer. Doet de erfgenaam dat niet, dan kan op deze grond een verzoek tot benoeming van een vereffenaar worden ingediend;
4. Wanneer de schulden van de nalatenschap de baten overtreffen;
5. Wanneer tot een verdeling van de erfenis wordt overgegaan voordat de nalatenschap is vereffend. De nalatenschap kan (in beginsel) immers pas worden verdeeld nadat de vereffening is voltooid.

Ook als een nalatenschap niet beneficiair is aanvaard, kan de rechtbank een vereffenaar benoemen. Dat kan op verzoek van een belanghebbende of het Openbaar Ministerie als er geen erfgenamen zijn, wanneer niet bekend is of er ergenamen zijn of wanneer de nalatenschap niet wordt beheerd of onbeheerd wordt gelaten. Ook een schuldeiser van de nalatenschap kan een verzoek tot benoeming van een vereffenaar indienen, bijvoorbeeld wanneer de nalatenschap wordt verdeeld voordat de opeisbare schulden zijn voldaan of wanneer het gevaar bestaat dat zijn schuld niet zal worden voldaan. Tot slot kan een schuldeiser van een erfgenaam (daarmee is dus niet bedoeld een schuldeiser van de nalatenschap) een verzoek indienen om een vereffenaar te laten benoemen wanneer zijn belang door gedrag van de erfgenaam of een executeur ernstig wordt geschaad.

Het is belangrijk dat het verzoek tot benoeming van een vereffenaar de relevante feiten en gronden voor het verzoek bevat en de hoedanigheid van de verzoeker vermeldt. Het verzoek tot benoeming van een vereffenaar moet worden ingediend door een advocaat. Een gespecialiseerde erfrechtadvocaat kan u hier goed bij helpen.

De rechtbank benoemt over het algemeen een gespecialiseerde erfrechtadvocaat of notaris tot vereffenaar. Een aantal advocaten van Advocaten Familie- & Erfrecht wordt regelmatig door de rechtbank tot vereffenaar benoemd. De door de rechtbank benoemde vereffenaar treedt na zijn benoeming in de plaats van de erfgenamen-vereffenaars of van de executeur. Zowel de erfgenamen-vereffenaars als de executeur moeten rekening en verantwoording afleggen aan de vereffenaar over de periode dat zij de nalatenschap beheerden.

Meer hulp nodig? Advocaten Familie- & Erfrecht helpt u graag. Kijk op www.familie-erfrecht.nl voor professionele hulp.